OD KAPLICY PRYWATNEJ DO KAPLICY SEMINARYJNEJ

Teren obecnej posesji przy ul. Tynieckiej 39, zwany od nazwiska byłych właścicieli hrabiów Łosiów – „Łosiówką”. W średniowieczu należał do dóbr książęcych, a potem królewskich, choć był też prawdopodobnie przez pewien okres w posiadaniu benedyktynek staniąteckich, a potem paulinów. W XV wieku powstały tutaj obejścia dworskie zwane „Folwarkiem Stołecznym”. W 1538 r. na tym terenie zbudowano dla młodego królewicza Zygmunta Augusta dworek pełniący funkcję psiarni królewskiej. Według legendy dwór był połączony przejściem podziemnym z zamkiem na Wawelu. Według innego podania król Henryk Walezy stąd w 1574 r. rozpoczął ucieczkę z Polski, zakopując tutaj przy tej okazji skarby, które nie mógł ze sobą bezpiecznie przetransportować.

W 1777 r. na tym terenie powstała obecna budowla jako dworek (pałacyk) myśliwski. Należy przepuszczać, że w nim istniała mała prywatna kaplica o wymiarach 3 na 3 m. Budynek w połowie XIX wieku kupiła rodzina Kirchmayerów. Przedstawicielka tej rodziny, Euzebia Kirchmayer, wyszła za mąż ok. 1850 r. za hrabiego Adama Łosia, mając jako wiano dworek wraz z parcelą. Euzebia Łoś w 1874 r. odnowiła zrujnowaną kaplicę. Syn Adama, hrabia Wincenty, w latach 1910-11 przebudował dworek na styl zameczku średniowiecznego. W 1917 r. na krótko właścicielem posesji został hrabia Zdzisław Tarnowski.

(Obraz olejny nieznanego autora — fot. R. Bieleń)

W 1918 r. posesję przy ul. Tynieckiej 39 zakupili salezjanie i już 1 lipca 1918 r. została erygowana placówka salezjańska pw. NMP Niepokalanie Poczętej. Salezjanie otworzyli w niej najpierw Studentat Filozoficzny jako Gimnazjum Męskie im. św. Franciszka Salezego (1918-1931), a potem w 1931 r. w jego miejsce powstał Studentat Teologiczny, który jako Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego funkcjonuje do dzisiaj.

W ramach rozbudowy zameczku salezjanie dobudowali do istniejącego budynku w latach 1919-21 skrzydło wschodnie. W nim znalazła się istniejąca do dziś nowa kaplica seminaryjna, do której przedsionkiem stała się pierwsza mała kaplica pałacowa. Do kaplicy seminaryjnej zaczęli uczęszczać na msze święte i nabożeństwa wierni zamieszkujący region przy ul. Czarodziejskiej (dziś większość tej ulicy nosi nazwę ul. Praskiej), choć większość z nich chodziła modlić się do kościoła parafialnego pw. św. Stanisława Kostki.

OSIEDLE ROBOTNICZE I BUDOWA KOŚCIOŁA DLA LUDNOŚCI

W latach 1935-1938 wybudowano na krakowskich Dębnikach, przy ówczesnej ul. Czarodziejskiej (dziś ul. Praskiej), nowe osiedle robotnicze. Składało się ono ówcześnie z jedenastu bloków z ogródkami. Powstawały też nowe domki jednorodzinne. Teren ten wchodził w skład salezjańskiej parafii pw. św. Stanisława Kostki na Dębnikach, która powstała 10 października 1930 r.

Wierni z nowo wybudowanych bloków – jak to już zostało zasygnalizowane – uczęszczali na msze święte i nabożeństwa do leżącego dalej kościoła parafialnego pw. św. Stanisława Kostki lub do pobliskiej kaplicy seminaryjnej przeznaczonej dla seminarzystów. Chcąc zapewnić odpowiednią opiekę duszpasterską wiernym mieszkającym w pobliskich blokach salezjanie postanowili wznieść dla nich kaplicę. 9 września 1936 r. Zarząd Miejski Krakowa zatwierdził plany budowy wg projektu arch. Mariana Gąsowskiego i inż. arch. Stanisława Filipkiewicza.

WZNOSZENIE MURÓW BUDYNKU KOŚCIOŁA i SALI TEATRALNEJ

Budowę budynku kościoła (na piętrze) i sali teatralnej (na parterze) rozpoczęto 19 września 1936 r. dzięki ofiarności dobrodziejów, zwłaszcza Polonii amerykańskiej. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim ks. Jana Mickunia (proboszcza w Shenandoah, w stanie Iowa), a potem także Brygidę Mazaniec z Nowego Jorku oraz Sodalicję NMP Wspomożenia Wiernych i św. Jana Bosko z Chicago (na czele z Anną Skwarek). Roboty budowlane prowadziło Przedsiębiorstwo Robót Żelbetonowych, Murarskich i Ciesielskich Piotra Kramarczyka (Kraków, ul. Rolna 11) pod nadzorem arch. dypl. Tadeusza Rutkowskiego. 30 marca 1938 r. zakończono budowę dachu nad kościołem. Potem roboty przerwano najpierw z braku pieniędzy, a następnie z powodu wybuchu wojny. W czasie okupacji budynek w stanie surowym służył jako magazyn żywności dla głodującej okolicznej ludności (na piętrze) oraz jako stołówka dla nich i sala rekreacyjna dla kleryków (na parterze).

 

CZASY WSPÓŁCZESNE

Zakończenie prac wykończeniowych wnętrza kościoła nastąpiło po wojnie za czasów inspektora ks. Jana Ślósarczyka. Dzięki temu była możliwe jego poświęcenie 4 maja 1947 r. przez kard. Adama Sapiehę. W uroczystościach uczestniczył też prymas Polski, kard. August Hlond sdb. W latach powojennych zamontowano też w kościele organy firmy Braci Rieger zakupione przez salezjanów w 1933 r., a ufundowane przez ks. Stanisława Łukaszewskiego, misjonarza z Brazylii. Do tego czasu instrument stał zamontowany w kaplicy seminaryjnej.

Kościół początkowo pełnił funkcję tzw. kaplicy publicznej (dla kleryków i wiernych) i był zwany tzw. „kaplicą zewnętrzną” (dla odróżnienia od tzw. „kaplicy wewnętrznej” czyli seminaryjnej), a potem od 2 lutego 1966 r. — kościoła rektoralnego.

W latach 1972-73 ks. Aleksander Karkoszka wybudował schody zewnętrzne do kościoła wg projektu ks. inż. Henryka Frydryszaka sdb. 24 grudnia 1972 r. nasze duszpasterstwo wizytował ks. kard. Karol Wojtyła (w naszym kościele o godz. 10.30 uczestniczył we Mszy św., a o godz. 12.00 odprawił Mszę św. z tutejszymi kapłanami). W latach 1983-90 założono witraże.

W latach 1987-1988 po domach i mieszkaniach parafii i rektoratu peregrynował obraz Matki Bożej Częstochowskiej. Druga wizyta Obrazu nastąpiła 19 marca 1999 r. i wtedy to goszczono Go uroczyście w naszej świątyni przez dwie godziny, od 8. do 10.  17 sierpnia 2002 r. na terenie parafii dębnickiej w czasie swojej ostatniej pielgrzymki do Polski przebywał Jan Paweł II, którego m.in. na naszych uliczkach witała oficjalna delegacja z transparentem (zob. Galeria).

15 marca 1995 r. powstała z inicjatywy ks. Leszka Lesia Rada Duszpasterska. 15 października 2000 r. z inicjatywy ks. Roberta Wróblewskiego zaczął się ukazywać tygodnik naszej Wspólnoty pt. „Sygnaturka z Łosiówki” (od 2005 pojawiła się wersja kolorowa czasopisma). W 2005 r. z inicjatywy ks. Stanisława Mierzwy ruszyła strona internetowa duszpasterstwa – www.losiowkasdb.pl (nowe wydanie strony zainaugurowano 24.12.2013 r.). 17 października 2011 r. z inicjatywy ks. Roberta Bielenia powstała Rada Ekonomiczna. W latach 2013-16 przed kościołem powstał ogród biblijny pn. „Ogród Boga”.

ks. dr Robert Bieleń sdb

 

WIELKI CZYN POLSKIEGO KAPŁANA Z ZA OCEANU (ks. Jana Mickunia)

(„Pokłosie Salezjańskie” nr 12, grudzień 1936 r., str. 330-331)

Salezjański Instytut Teologiczny w Krakowie od początku istnienia Zakładu na tym miejscu odczuwał brak odpowiedniej kaplicy, gdyż zajmowana tymczasowo sala na kaplicę jest zbył ciasna i niewygodna. Warunki materialne Zakładu nie pozwalały dotychczas tego uskutecznić. l oto dziś nasze zamierzenia z przed wielu lat poczynają się realizować.
O naszej piekącej potrzebie dowiedział się od ks. misjonarza Pietrzaka i zainteresował się nią Przew. Ks. Jan Mickuń, Proboszcz parafii w Shenandoah (St. Zjedn.). W lipcu b. r. bawiąc w Polsce, Ks. Mickuń wstąpił do naszego Instytutu Teologicznego w Krakowie. Po zwiedzeniu Instytutu Ks. Mickuń stwierdził, że konieczną jest rzeczą wybudowanie nowej kaplicy i sali. Na rozpoczęcie robót budowlanych zacny ten Kapłan ofiarował wspaniałomyślnie 6.OOO dolarów.
Ks. Mickuń surowy dla siebie, ma czułe serce na potrzeby bliźnich i szeroko jest znany ze swojej wielkiej ofiarności. l tak na przykład w Michaliszkach (pow. wileński) ufundował organy za 20.000 złotych, na odnowienie katedry w Wilnie ofiarował 5.000 zł, na odnowienie ołtarza w kościele trynitarskim w Wilnie 3.000 zł, o.o. Łazarzystom w Wilnie na odnowienie kaplicy św. Teresy 3.000 zł, Siostrom Szarytkom w Wilnie 1.000 zł. Wiele zawdzięczają hojności Ks. Mickunia i SS. Wizytki w Wilnie i SS. Nazaretanki w Ameryce i wielu innych, którzy zaznali dobrodziejstw z ręki Ofiarnego Kapłana.
Ks. Jan Mickuń urodził się 1885 r. w pow. wileńskim. Dziadek Ks. Mickunia był szlachcicem i nazywał się nie Mickuń, lecz Niedźwiecki; jako uczestnik powstania był zmuszony zmienić nazwisko, by ujść zemsty ze strony Moskali za udział w powstaniu.
Ks. Mickuń po ukończeniu szkół niższych w Wormianach i Wilnie kształcił się w seminarium wileńskim, a na kapłana został wyświęcony w Ameryce 1910 r.. W ciągu jednego i pół roku pracy kapłańskiej w Filadelfii Ks. Mickuń ujawnił swój talent i gorliwość kapłańską tak, że arcypasterz powierzył jego pieczy poważniejszą parafię. Już 25 lat Ks. Mickuń pracuje niezmordowanie na stanowisku proboszcza.
W swej gorliwości szczególną troską otacza kościoły i gdzie nie mógł zdobyć środków od miejscowej ludności na odnowienie lub lepsze wyposażenie świątyń, tam je zaopatrywał własnym kosztem.
Energiczny i pełen ducha Bożego Kapłan ze szczególnym poświęceniem pracuje nad duszami swoich parafian i Bóg w widoczny sposób błogosławi jego wysiłkom, bo jego parafia należy do najlepszych pod względem religijnym i moralnym. Po piętnastu latach pracy duszpasterskiej w Shenandoah z radością może stwierdzić, że jego parafia dała kościołowi 18 kapłanów świeckich lub zakonnych i 62 siostry zakonne, a nadto zaskarbił sobie wdzięczność i pozyskał miłość u swoich parafian, którzy darzą go pełnym zaufaniem i kochają jak ojca.

Na tym miejscu Książa Salezjanie składają najserdeczniejsze podziękowanie swemu Czcigodnemu Fundatorowi. Niech Bóg przeobficie wynagrodzi Mu tą wielką ofiarę, na jaką się zdobył dla chwały Bożej. Dzięki Zacnemu Ofiarodawcy dziś mury kaplicy już na parą metrów sterczą nad ziemią i głoszą szlachetny czyn Czcigodnego Kapłana. Imię Księdza Mickunia będzie wyryte nie tylko w marmurze, ale przede wszystkim wyryje się głęboko w sercach Salezjanów, młodzieży i ludności, która na tym miejscu będzie czciła Boga Najwyższego i modliła się za Czcigodnego Fundatora. Niech Bóg za to wszystko wynagrodzi i błogosławi pracy Czcigodnego Kapłana.

 

ROZPOCZĘCIE BUDOWY NASZEJ ŚWIĄTYNI – 1936 r.
(Z KRONIKI Salezjańskiego Instytutu Teologicznego w Krakowie
1929 – 1936, str. 53-54. ASIK R. 1506)

Dnia 2.7.1936 r. rozpoczęto roboty przygotowawcze około budowy nowej kaplicy Instytutu Teologicznego. Kierownictwo budowy: inż. arch. Stanisław Filipkiewicz, architekt Marian Gąsowski – Kraków, Rynek Główny 6, tel. 146-86. Pan inżynier Marian Gąsowski mieszka w zakładzie.

Dnia 21.7. odwiedził nasz Instytut ks. J. Mickuń, dobrodziej z Ameryki i był przyjęty przez Przew. ks. Dyrektora i miejscowych przełożonych. Ks. Mickuń złożył większą ofiarę na cele budowy nowej kaplicy. W ciągu sierpnia zostały zatwierdzone przez przełożonych i przez kurię biskupią i magistrat plany kaplicy.
/W tym miejscu znajduje się wycinek z gazety amerykańskiej p.t. –„Wielki i szlachetny dar kapłana polskiego – Ks. Jan Mickuń, proboszcz parafii św. Kazimierza w Shenandoah, Pa. funduje piękną – kaplicę i halę dla biednych Krakowa. – Księża – Salezjanie serdecznie wdzięczni wielkiemu i szlachetnemu fundatorowi”/.

Dnia 14.9. Rozpoczęcie robót ziemnych około fundamentów kaplicy. Szczegółowy dziennik budowy prowadzi kierownictwo budowy – p. inżynier Gąsowski.

Dnia 19.9. Uroczystość „zakładziny”. Poświecenia fundamentów dokonał Przew. ks. Dyrektor Ignacy Antonowicz wobec zgromadzonych alumnów, przełożonych Instytutu, oraz pracowników zatrudnionych przy budowie. W pięknym przemówieniu okolicznościowym Przew. ks. Dyrektor wyraził radość z powodu założenia fundamentów pod przyszłą świątynię w chwili, gdy w Hiszpanii burzą i palą kościoły wrogowie Boga i Kościoła.

WYKOŃCZENIE SALI TEATRALNEJ i PIERWSZE PRZEDSTAWIENIA – 1945-1946 r.

(Z KRONIKI Salezjańskiego Instytutu Teologicznego w Krakowie 1945 – 1948, str. 7-39, AWSD TS)

1945
Październik
24.10 – Po południu praca przy budowie sali teatralnej.

Grudzień
03.12 – Całodzienna praca dla nowicjuszów..
04.12 – W dalszym ciągu pracowali nowicjusze przy zakładaniu betonu w nowej sali teatralnej…
10.12 – Zostało zadecydowane, że będą grane „Jasełka”
12.12 – Zakładanie betonu pod scenę. Wyjechał w sprawie strojów do domu kl. Skiba.
20.12 – Dalsze próby i kończenie sali.
26.12 – … O godz. 16-tej – Pierwsze Jasełka – poprzedzone poświęceniem nowej sali, którego dokonał ks. Inspektor. Jasełka wypadły bardzo dobrze tak jeśli chodzi o wykonanie, jak i odnośnie do frekwencji i kasy…

1946
Styczeń
07.01 – Urządzono podwieczorek dla aktorów z Osiedla Robotniczego.
13.01 – „Opłatek” w „dożywianiu” ks. Borusiewicza. Po części oficjalnej goście przeszli na salę teatralną, by podziwiać „Jasełka”. Na pierwszym akcie był również obecny J.E. ks. kard. Sapieha

Luty
02.02 – Ostatnie Jasełka – pełny sukces.
27.02 – Kopano rów pod kabel elektryczny do nowej instalacji elektrycznej na scenie.
28.02 – Pierwsza próba na scenie ze śpiewem i orkiestrą I i II aktu „Misterium Pasyjnego”.

Marzec
06.03 – O g. 10-tej suma z ceremonią posypania głów popiołem.
O g. 16.30 po raz pierwszy „Męka Pańska” odegrana dla duchowieństwa krakowskiego. Piękne kostiumy, efektowne światło, dobra gra złożyły się na wzruszającą całość.
10.03 – „Męka Pańska” dla publiczności, która dopisała. Ceny biletów: 50, 40, 30 i 20 zł…
13.03 – Grano Mękę Pańską dla młodzieży dębnickie przy pełnej sali.

 

WYKOŃCZENIE KAPLICY (tj. obecnego kościoła) i JEGO POŚWIĘCENIE – 1946-1947 r.

(Z KRONIKI Salezjańskiego Instytutu Teologicznego w Krakowie 1945 – 1948, str. 64-120, AWSD TS)

1946
Sierpień
27.08 – … Obok kaplicy niewykończonej ruch – widać, że robi się przygotowania do wykończenia…

Wrzesień
20.09 – Praca wewnątrz nowej kaplicy postępuje naprzód

Październik
31.10 – Kaplica wewnątrz już wytynkowana…

Listopad
11.11 – zakupiono 100 krzeseł do nowej kaplicy.

1947

Kwiecień
22.04 – W kaplicy praca wre, bo ma być wkrótce święcona.

Maj
01.05 – Przygotowania do wielkich uroczystości.
04.05 – Niedziela. W zakładzie pełno gości – księży z dwóch powodów: 1. – poświęcenie nowej kaplicy i 2. – jublieusz złoty kapłaństwa Najprzew.[ielebniejszego] ks. Wizytatora Ks. Tironego.
Kilka minut przed godz. 10. zajechało auto z J.E. ks. kardynałem Sapiehą. Przy pierwszej bramie powitała Go orkiestra dęta (tramwajarzy|), gromkie okrzyki harcerzy, liczny kler, cały aparat służby do asysty przy poświęceniu kaplicy. Ks. ks. Dyrektorzy zdążyli przybyć z przeł.[ożonym] prowincji na czas. Poświęcenia kaplicy dokonał J.E. ks. kardynałem Sapieha. Po wypełnieniu św. ceremonii Najprzew. ks. Jubliat odprawił cichą mszę św. w asyście ks. Dyr. Cieślara i ks. Dyr. Goli, w obecności na tronie J.E. ks. kardynała. W odpowiednich momentach chór nasz wykonywał polifoniczne pienia.
Podczas gdy w kaplicy odprawiała się msza św. na balkonie spełniała się Najśw. Ofiara polowa dla tych, którzy nie mogli się zmieścić w kaplicy. (Ale to wcale nie dowodzi, że udział wiernych był liczny; owszem na taką uroczystość to stanowczo za mało, może to zimno i propaganda). O godz. 11.30 koniec uroczystości i odjazd J.E. ks. kardynałem Sapiehy.
O godz. 13. zajeżdża auto z J.E. ks. Prymasem Hlondem, który przybył z Warszawy na naszą uroczystość, której zewnętrzym znakiem jest i Adoracja na kazdym odcinku, a szczególnie w jadalni.
O godz. 17. – majowe nabożeństwo
O godz. 18. – akademia pt. „Najprzew. ks. Wizytatorowi ks. Dr. P. Tirone w uroczysty dzień złotych godów kapłańskich salezjanie i młodzież Obu Polskich Prowincji w hołdzie”…
05.05 – O godz. 8.30 msza św. cicha odprawiana przez J.E. ks. Prymasa Polski przy asyście całego kleru z Łosiówki…
O godz. 13.30 J.E. ks. Kardynał opuszcza Zakład.