Krystyna Kapłańska
(Krystyna Kapłańska z synem Andrzejem – rok 1960)
Krystyna Kapłańska, ps. „Cecylia”: ur. 20 września 1926 r. w Wilnie w rodzinie o patriotycznych korzeniach, zm. 10 grudnia 2014 r. w Krakowie. Jej ojciec, por. Ludwik Józef Sobalski walczył w czasie I wojny światowej oraz w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Za udział w walkach został odznaczony Krzyżem Niepodległości (nr 18392). Pod koniec lat dwudziestych przeniosła się ona wraz z rodziną do Krakowa, gdzie ukończyła szkołę podstawową oraz prywatna szkołę baletową. W czasie II wojny światowej kontynuowała naukę na tajnych kompletach. W 1943r. podjęła pracę w Urzędzie Statystycznym Generalnego Gubernatorstwa, a następnie jako telegrafistka na Poczcie Głównej w Krakowie, gdzie pracowała do 1944 r. Według relacji świadków w trakcie tej drugiej pracy podjęła współpracę z Polskim Państwem Podziemnym. Zdzisław Zapała, ps. „Skała”, będący wówczas żołnierzem AK wspominał, że poznał Krystynę Kapłańską (wówczas Sobalską) w 1943 r. i na hasło „Cecylia” kilkakrotnie odbierał od niej w przedsionku kościoła sióstr Felicjanek w Krakowie paczki z lekami przekazywane z placówki AK „Poczta Główna”. Stanisław Kapłański, ps. „Hiszpan”, późniejszy jej mąż, potwierdził, że członkowie AK od marca do czerwca 1944 r. wielokrotnie korzystali z wydanych dokumentów i przepustek, co umożliwiało bezpieczne poruszanie się po Krakowie w czasie godziny policyjnej. Potwierdził także, że Krystyna Kapłańska była zaprzysiężoną w placówce AK na Poczcie Głównej łączniczką AK o pseudonimie „Cecylia”. Za swoją działalność została odznaczona przez Rząd RP na Uchodźctwie Medalem Wojska (nr 48896) na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Głównego z dn. 1 lipca 1948 r. oraz Krzyżem Armii Krajowej (nr 48304) na podstawie decyzji Komisji Krzyża z dnia 9 kwietnia 1991 r. Krystyna Kapłańska udzielała się aktywnie w pracy społecznej. Była harcmistrzynią w ZHP i między innymi społecznym opiekunem zabytków w PTTK. Za swoją działalność została odznaczona Krzyżem Za Zasługi dla ZHP (nr A-2299), a także Srebrną Honorową Odznaką PTTK (nr 14642), a z jego rekomendacji Srebrnym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (nr 5716) oraz odznakami Za Opiekę nad Zabytkami: srebrną (nr 1123) i złotą (nr 3469). Krystynę Kapłańską wyróżniono także pośmiertnie Harcerskim Krzyżem 2011 Kręgu Seniorów Kombatantów Krakowskiej Chorągwi ZHP (nr 67).
W roku 1972 roku, na wniosek Komisji Opieki nad Zabytkami Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Krystyna Kapłańska została ustanowiona opiekunem społecznym Willi „Łosiówka”. Funkcję tę pełniła przez 19 lat, do 28 października 1990 roku. W kolejnych latach kilka razy w roku wizytowała Łosiówkę dbając o stosowne remonty i adaptację pomieszczeń dla potrzeb salezjańskiego seminarium. Również, w nie małym stopniu, przyczyniła się do uzyskania pozwolenia na budowę nowego seminarium w 1981 roku. Dzięki jej zabiegom Rada Miasta Krakowa uchwałą z dnia 11 września 2013 roku, nadała Łosiówce kartę i status zabytku. Również nasz kościół uzyskał taki status, uchwałą z dnia 28 października 2013 roku, w ramach planu zagospodarowania przestrzennego, na tzw. obszarze „Bulwary Wisły”.
Krystyna Kapłańska – Społeczny Opiekun Zabytku Łosiówka
Historia krakowskiej Łosiówki liczy ponad 500 lat. Ta historyczna Łosiówka ma swoje nieodkryte jeszcze karty i to również w historii stosunkowo niedawnej. Nieliczni wiedzą, że od 1954 r. istnieje w Polsce stanowiska opiekuna społecznego zabytków regulowane przez stosowne przepisy Ministerstwa Kultury i Sztuki. Taki opiekun jest powoływany na wniosek Komisji Opieki nad Zabytkami przez Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. I takim Społecznym Opiekunem Zabytku Willa „Łosiówka” (Zakład Salezjanów) – jak nazywano zabytek w ówczesnych dokumentach – dnia 6 marca 1972 r. została nasza śp. parafianka, Krystyna Kapłańska. Funkcję swoją pełniła przez 19 lat, do 28 października 1990 r.
Według przepisów prawnych obowiązujących w tamtym okresie, tj. od nowelizacji ustawy o zabytkach z 1963 r. (obowiązywały one do 2002 r.) opiekun miał pięć zadań:
starać się o utrzymanie w należytym stanie zabytek wraz z jego otoczeniem
troszczyć się o należyte zagospodarowanie zabytku
popularyzować znaczenie historyczne, naukowe lub artystyczne zabytku dla celów dydaktyczno-oświatowych
pomagać organom służby konserwatorskiej w ochronie zabytku poprzez powiadamianie konserwatorowi oraz prezydium rady narodowej danego miejsca o zagrożeniu całości lub części zabytku powierzonego jego opiece, a w razie bezpośredniego zagrożenia zabytku w sprawach nie cierpiących zwłoki zawiadamiać Milicję Obywatelską
stosować się do zarządzeń i wskazówek organów służby konserwatorskiej
W ówczesnych realiach komunistycznych opiekun miał stosunkowo sporą władzę nad zabytkiem, a punkt 4. dawał mu możliwości ingerencji bezpośrednich w stan zabytku aż do możliwości nasyłania milicji na administratora obiektu, którym w tamtym okresie – w latach 1971-1990 – był ks. Józef Talik sdb. Z tego względu od postawy opiekuna społecznego również zależało, czy opresyjne państwowo komunistyczne będzie lub nie będzie nękać salezjanów zamieszkujących Łosiówkę. Na całe szczęście pani Krystyna, będąc człowiekiem prawym i wielkim społecznikiem, sprawowała funkcję społecznego opiekuna zabytku Łosiówka w sposób kompetentny, a zarazem życzliwy dla jej mieszkańców czyli salezjanów.
Po objęciu funkcji opiekuna, Krystyna Kapłańska dnia 26 maja 1972 r. przygotowała Kartę Informacyjną obiektu. Karata obejmuje schematyczny, dwustronicowy opis obiektu i jego otoczenia, dwie mapy (Szkic willi oraz Szkic założenia parkowego) oraz jedenaście zdjęć zabytku, w tym dwa zdjęcia rysunków budynku Łosiówki z 1913 r. oraz dziewięć wykonanych w 1972 r. W kolejnych latach swojej społecznej działalności pani Krystyna dwa razy w roku, w kwietniu lub maju oraz w październiku lub listopadzie, zgodnie z przepisami wizytowała Łosiówkę w obecności administratora budynku lub osoby przez niego wyznaczonej. Następnie wypełniała jednostronicową kartę „Informacja o stanie zabytku”, za każdym razem określając stan zabytku w dniu lustracji jako „bardzo dobry”. Informacje te, zawierając stały opis elementów zabytkowych i ich dobrego stanu, przynoszą również informacje na temat drobnych remontów czy napraw, a następnie rozpoczętej w 1981 r. budowy nowego seminarium.
Śp. Krystynie Kapłańskiej należy się zatem wdzięczność ze strony zarówno salezjanów, jak i innych osób korzystających z budynku seminarium, w tym także łosiówkowskich parafian. Duszpasterstwo na Łosiówce korzysta bowiem od początku z obiektu seminarium. Tu znajduje się kancelaria i mieszkają duszpasterze, tu również odbywa się część spotkań grup duszpasterskich oraz spotkania okazjonalne. A ponieważ czas nie stoi w miejscu, to historia „pisze” kolejne karty o zabytkach na Łosiówce. Dobrze zatem wiedzieć, że również nasz kościół uchwałą Rada Miasta Krakowa z 11 września 2013 r., w ramach zagospodarowania przestrzennego tzw. obszaru „BULWARY WISŁY”, z dniem 28 października 2013 r. stał się zabytkiem.
opracował ks. dr Robert Bieleń sdb
