Męczennicy II wojny światowej

    W czasie II wojny światowej zginęło ok. 6 mln obywateli Polski. Wśród nich było grono osób związanych z dziełem salezjańskim na Łosiówce, czyli – jak mówiono w tamtych czasach – Zakładem lub Instytutem salezjańskim, czyli z seminarium i duszpasterstwem dla mieszkańców Osiedla przy ul. Czarodziejskiej (dziś ul. Praskiej).
Pierwszą znaną osobą zabitą był główny projektant budynku kościoła i sali teatralnej, architekt Marian Gąsowski, lat 30. Był synem Stanisława i Marii z domu Blicharzów. Urodził się 30.09.1910 w  Stróżach Wyżnych (woj. krakowskie). Był studentem architektury na Politechnice Warszawskiej i szkoły malarskiej. We współpracy z inż. Stanisławem Filipkiewiczem, w ramach jego firmy, na zamówienie salezjanów opracował w 1936 r. projekt budynku kościoła z salą teatralną przy ul. Tynieckiej 39. Następnie przez dwa lata był kierownikiem budowy wymienionego obiektu. Jako absolwent kursu podchorążych 20 pułku piechoty został mianowany podporucznikiem rezerwy w 1936 r. Został stracony w Katyniu w 1940 r. Po odkryciu grobów przy jego ciele znaleziono m.in. książeczkę do nabożeństwa.
Kolejną grupą zamordowanych było trzech salezjanów z seminarium, aresztowanych 23.05.1941 r. przez Niemców wraz z salezjanami z Dębnik (razem 11 zakonników), więzionych na Montelupich, przewiezionych do KL Auschwitz 26.06.1941 i zgładzonych niedługo po przybyciu. Ze względu na postawę życiową zostali ogłoszeni Sługami Bożymi w procesie beatyfikacyjnym drugiej grupy męczenników II wojny światowej. Pierwszym z męczenników salezjańskich był rektor seminarium, ks. Ignacy Antonowicz, lat 51. Był synem Jakuba i Jadwigi z domu Valerius. Ur. 14.07.1890 r. w Więcławicach na Kujawach. Wyświęcony w 23.04.1916. Doktor filozofii i teologii. Był m.in. kapelanem w armii gen. Hallera. Numer obozowy 17 371. Zmarł w wyniku pobicia w obozie dnia 21.07.1941 r.
Drugim był ks. Franciszek Harazim, lat 56. Był synem Karola i Marii z domu Sojka. Ur. 22.08.1885 r. w Osinach na Śląsku. Wyświęcony w 29.05.1915. Profesor seminarium. Był m.in. twórcą licznych sztuk teatralnych. Przyczynił się do zablokowania przejęcia przez Niemców Łosiówki w czasie wojny, z powodu czego został aresztowany. Numer obozowy 17 375. Zamordowany na żwirowisku dzień po przybyciu do KL Auschwitz, dnia 27.06.1941 r.
Ostatnim z tego grona był katecheta ówczesnego punktu katechetycznego w Pychowicach ks. Ludwik Mroczek, lat 37. Był synem Franciszka i Marii z domu Jur. Ur. 11.08.1905 r. w Kętach. Wyświęcony w 29.06.1933. Duszpasterz dzieci i młodzieży. Numer obozowy 17 340. Zmarł w wyniku pobicia w obozie dnia 5.01.1942 r.
Następną grupą ofiar II wojny światowej związanych z Łosiówką było siedmiu parafian zastrzelonych z premedytacją przez Niemców podczas pacyfikacji przeprowadzonej w niedzielę, 6 sierpnia 1944 r. Akcja okupantów miała na celu zastraszenie mieszkańców Krakowa, aby nie próbowali wywołać powstania na wzór Warszawy. Z relacji świadków, w tym Jerzego Skrobackiego wiadomo, że w trakcie pacyfikacji naszej parafii Niemcy urządzili sobie „polowanie” na ludzi celując z karabinów w głowę i serce. Przynajmniej dwóch z parafian zostało zamordowanych przez nazistów w czasie powrotu ze mszy św. w kaplicy seminaryjnej. Natomiast do Heleny Patyny, która zginęła na ogródkach przy Skałkach Twardowskiego, Niemcy strzelali każąc jej uciekać. Dokumentacja śmierci łosiówkowskich parafian znajduje się w zapiskach Zakładu Medycyny Sądowej, o czym wzmiankę można znaleźć w artykule Tomasza Konopka, Pawła Kwaska, Macieja Bochenka pt. „Okupacja Krakowa 1939–1945 w protokołach sekcyjnych Zakładu Medycyny Sądowej”. Również w „Księdze zmarłych” („Liber mortuorum”) parafii dębnickiej zamieszczone zostały szczegóły na temat zabitych, ich ran oraz czasu i miejsca pochówku:
Władysław Kasprzykiewicz, lat 77, żonaty. Mieszkał w bloku Czarodziejska nr 63/2. Był synem Antoniego i Walerii. Ur. 25.12.1867 r. w Rzegocinie. Zawarł związek małżeński z Joanną Skumorkiewicz. Był emerytowanym kierownikiem. Zginął postrzelony w głowę i klatkę piersiową. Pochowany cztery dni później na cmentarzu Rakowickim przez ks. Władysława Klimczyka sdb.
Stanisław Alojzy Polus, lat  61, żonaty. Mieszkał w bloku Czarodziejska nr 54. Był synem Franciszka i Bronisławy z domu Mól. Ur. 21.06.1883 r. w Krakowie. Zawarł związek małżeński z Bronisławą Bednarek w parafii dębnickiej 26.12.1935 r. Z zawody był maślarzem. Zginął o godz. 9.50 postrzelony w głowę. Pochowany trzy dni później na cmentarzu Rakowickim przez ks. Władysława Klimczyka sdb.
Helena Patyna, lat 47, zamężna. Mieszkała na ul. Madalińskiego 8 na Dębnikach. Była córką Jakuba Kowalskiego i Marii z domu Rowińska. Ur. 16.01.1897 r. w Warszawie. Zawarła związek małżeński z Leonem Patyną w Warszawie 14.04.1925 r. Była nauczycielką w Szkole Podstawowej nr 30, która została przeniesiona przez Niemców z Dębnik do Domu Społecznego na Osiedlu Robotniczym. Zginęła o godz. 9.30 na ogródkach działkowych  postrzelona w głowę, prawie ramię i lewe biodro. Pochowana cztery dni później na cmentarzu Rakowickim przez ks. Stanisława Domino sdb.
Stanisław Tadeusz Studencki, lat  46, żonaty. Mieszkał na ul. Grota Twardowskiego. Był synem Franciszka i Michaliny z domu Sobiecka. Ur. 14.04.1898 r. w  Żywcu. Zawarł związek małżeński z Bronisławą Emilią Grenso 4.04.1923 r. w Miechowie. Z zawody był urzędnikiem skarbowym. Zginął o godz. 7.00 postrzelony w głowę. Pochowany trzy dni później na cmentarzu Rakowickim przez ks. Wincentego Zaleskiego sdb.
Teodor Ożóg, lat  22, kawaler. Mieszkał w bloku Czarodziejska nr 53. Był synem Andrzeja i Heleny Gonta. Ur. 22.11.1922 r. w Skawinie. Z zawody był monterem wodociągów. Zginął o godz. 9.30 postrzelony w głowę. Pochowany trzy dni później na cmentarzu Rakowickim przez ks. Władysława Klimczyka sdb.
 Jan Władysław Sobelga, lat 16, kawaler. Mieszkał w bloku Czarodziejskiej. Był synem Jana i Anny z domu Bielec. Ur. 13.04.1928 r. w Pychowicach. Zginął o godz. 9.30 postrzelony w głowę klatkę piersiową. Pochowany trzy dni później na cmentarzu w Pychowicach przez ks. Stanisława Domino sdb.
Andrzej Pyrek, lat 46, żonaty. Mieszkał w bloku Czarodziejska. Był synem Antoniego i Anny z domu Szczypczyk. Ur. 2.12.1898 r. w Bodzowie. Zawarł związek małżeński z Anną Krzysica. Z zawodu był rolnikiem. Zginął w wyniku rany postrzałowej klatki piersiowej 10 sierpnia o godz. 0.30. Pochowany dwa dni później na cmentarzu w Pychowicach przez ks. Stanisława Domino sdb.
Niech przywracanie pamięci o zapomnianych przez wielu męczennikach z Łosiówki będzie wyrazem wdzięczności za ofiarę ich życia złożoną na ołtarzu wiary i Ojczyzny oraz impulsem do większego zaangażowania w sprawy Kościoła i narodu. Należy jeszcze pamiętać, że ofiar II wojny światowej związanych z Łosiówką na pewno było więcej. Albowiem pewna ilość osób z tego terenu, salezjanów i świeckich, zginęła w czasie działań wojennych. Wśród takich ofiar można wymienić ks. Jana Polaka sdb, wyświęconego pół roku wcześniej na kapłana, który zginął w budynku seminarium w trakcie walk o „wyzwolenie Krakowa” od pocisku wystrzelonego przez czołg rosyjski z drugiej strony Wisły w czasie walk Armii czerwonej z Niemcami dnia 17.01.1945 r.

ks. dr Robert Bieleń sdb